Sürücüler özellikle uzun mesafeli yolculuklarda belirli bir süreden sonra dinlenme veya uyuma ihtiyacı hisseder. Yorgunluk algılayıcı tespit sistemi, sürücünün davranışlarını gözlemleyerek yorgunluk durumunu algılar ve sesli uyarıyla birlikte bilgi ekranında beliren grafik simgeleriyle sürücüyü dinlenmesi için teşvik eder.
Sürücü asistan sistemlerinden biri olan uyuşukluk veya yorgunluk algılama sistemi ilk kez Volvo tarafından 2007 yılında uygulanmıştır. Günümüzde birçok araç üzerinde dahili olarak yer almaktadır. Harici olarak araca montaj edilen yorgunluk tespit cihazları da bulunmaktadır.
Yorgunluk algılayıcı tespit sistemi farklı marka araçlarda bazı farklılıklarla birlikte temel olarak aynı çalışma prensibine sahiptir. Sistem, aracın hızının 60, 65, 80 km/sa gibi belirli bir alt limit hızda 10, 15, 20 dakika gibi belirli bir süre sürüş yapıldıktan sonra devreye girerek çalışmaya başlar.
Alt limit hız ve üzerindeki hızlarda, yanal hızlanma, uzunlamasına hızlanma, direksiyon hareketleri, sinyal kullanımı, pedalların kullanımı vb. pek çok değişken incelenerek sürücünün yorgunluk durumuna karar verilmektedir. Ayrıca göz takibi yapan bazı uygulamalarla gözün bakış konumu, bakış dağılımları, göz kırpma sürelerine de dikkat edilerek daha gerçekçi algılamalar da yapılabilmektedir.
Sürücünün bireysel davranışları belirtilen birçok farklı değişkene göre belirli bir süre analiz edilir. Çıkarılan ortalama sürüş profiline göre sürüşün değerlendirmesine devam edilerek farklı bir durum tespit edilir edilmez sürücü sesli ve yanıp sönen kahve fincanı, yatak gibi görsellerle uyarılıp dikkatinin çekilerek dinlenmesi için yönlendirilir.
Yorgunluk analizi için geliştirilen yeni yöntemlerde, bazı markalar çip üreticilerle birlikte çalışarak sürücülerin sürüş profilini öğrenerek anormal durumlarda yardımcı olan yapay zekalı sistem geliştirmektedir. Bir diğer yöntemde ise sürücü koltuğuna yerleştirilen sensörlerle vücudun duruşu, kalp ritmi, vücut sıcaklığı gibi değerlere göre karar verme üzerine çalışılmaktadır.
Yapılan araştırmalarda uzun mesafeli şehirler arası veya otoyollarda yaşanan birçoğu ölümlü kazaların yüzde 25’i yorgunluk veya uykusuzluğa bağlı uyuklama ve reflekslerdeki zayıflık gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır. Bu oran alkollü iken araç kullanan sürücülerin neden olduğu kazalardan çok daha fazladır.
Uzun süre boyunca dinlenmeden yapılan sürüşlerde kaza riski katlanarak artmaktadır. Hiç dinlenmeden 4 saat boyunca araç kullanan bir sürücünün kaza yapma ihtimali iki kat artarken, 6 saat boyunca dinlenmeden araç kullanıldığında ise kaza ihtimali sekiz kattan daha fazla olmaktadır.
Uzun yol seyahatlerinden önce uykunuzu yeterince almış olmanız çok önemlidir. Normalde uyuduğunuz saatler dışında seyahat etmek kaza riskini azaltacaktır. Kaza saatlerinin istatistikleri incelendiğinde 02.00-06.00 ve 14.00-16.00 saat aralıklarında olduğu belirlenmiştir. Karanlık saatlerde göz araçların ışıklarından dolayı daha çabuk yorulacağından gece sürüşleri daha çok risk taşımaktadır.
Mümkünse yanınızda başka birinin olması, sohbet edildiğinde zihninizi açarak yola daha iyi odaklanmanızı sağlayacak, yorulduğunuzda uygun dinlenme alanları bularak size yardımcı olacaktır.
Özellikle yalnız yaptığınız sürüşlerde yorgunluk durumunuza daha da dikkatli olmanız hem kendinizin hem de trafikte sizinle birlikte hareket etmekte olan araçların güvenliği için büyük önem taşımaktadır.
Kol ve bacaklarda uyuşma, sırt ve ensede ağrılar, esneme, başı dik tutmada zorlanma, göz kapaklarının istemsizce kapanmaya başlaması, trafik akışını kavrayamama durumlarından herhangi birini yaşamaya başladıysanız durabileceğiniz ilk dinlenme alanında durarak dinlenmelisiniz. Uzun süre durmadan gitmek yerine, 160 km veya 2 saatlik sürüşlerle minimum 15 dakika mola vererek dinlenmek kalan seyahatinizde dinç olmak için faydalı olacaktır.
Karayolları trafik yönetmeliği gereğince ticari amaçla yük ve yolcu taşımacılığı yapan araç şoförlerinin 24 saatlik süre içerisinde toplam 9 saatten fazla veya kesintisiz bir şekilde 4,5 saatten fazla araç sürmeleri yasaktır.
Sürücüler uzun süre değişmeyen koşullarda veya gece sürüşlerinde uyuklamaya başlayabilmektedir. Sürücünün aracıyla yolda ilerlerken, aracın kontrolünü kolaylaştırıcı hız sabitleyici, şerit takip gibi yardımcı özellikleri uzun süre kullanması, monoton bir sürüşe sebep olacağından tepki süresinde azalma ve uyuklama ihtimalini daha da arttırmaktadır.