Trafik lambalarıyla sinyalize edilmiş, birbirine bağlı genellikle üç veya daha fazla trafik akımlarının kesiştiği kavşaklar boyunca hareket eden araçların, belirlenen ortalama hız kuralına uymalarıyla tüm kavşaklardan yeşil ışıkta geçerek duraksamadan hareket ettikleri trafik kontrol sistemine yeşil dalga sistemi denir.
Genellikle ana yol hattı üzerinde 50 km/sa veya 70 km/sa ortalama hız ile yeşil dalga uygulaması yapılmaktadır. Tali yollardaki trafik akımı yeşil dalga sisteminin faz sırasına adapte edilmiştir.
Yeşil dalga sistemi ile şehir içinde hız kontrolü sağlanabilmekte, araçların yakıt tüketimleri ve emisyonları düşürülmekte, kavşaklardaki tüm trafik akımlarında yer alan araçların bekleme süreleri kısalmaktadır.
Trafik işaret levhalarını okuyabilen akıllı yeni nesil araçların bazılarında araçlar yeşil dalga hızına otomatik olarak uyabilmektedir.
Günümüzde özellikle trafik yoğunluğunun fazla olduğu bölgelerde trafik yönetimi, çeşitli sensör, görüntü işleme, uzaktan haberleşme vb. yöntemlerle yapılan adaptif sinyalizasyonlu kavşaklar ile gerçekleştirilmektedir. Geniş geometrik alana sahip alanlarda ise trafik akımlarının kesişim noktalarında sinyalizasyon olmayan dönel kavşaklarla trafik yönetimi sağlanmaktadır.
Yeşil dalga sistemi uygulanan kavşaklarda yer alan trafik lambalarındaki yeşil ışığın süresi araçların uyması gereken alt ve üst hız limitlerini belirlemektedir. Sürücülerin tamamı eğer bu hız limitlerine uygun sürüş yaparsa sistem sorunsuz bir şekilde çalışarak kavşaklardaki bekleme süreleri azalacak ve araçların emisyon oranları düşecektir.
Sistem motorlu araçlar için uygulandığı gibi bisiklet yollarının dahil olduğu kesişim noktalarında bisiklet sürücüleri için de bir yeşil dalga kılavuzu ile uygulanmaktadır. Bisiklet yolları için uygulanan yeşil dalga kılavuzuna örnek olarak 2007 yılından beri Danimarka Odense’de aktif olarak kullanılan yeşil LED kılavuzu verilebilir.
Sinyalize kavşaklar arası ortalama hız limiti 70 km/sa, kavşaklar arası 2 km mesafe ve hiçbir kavşakta bekleyen aracın olmadığı en iyi şartların olduğu bir yeşil dalga sistemi düşünelim. Araçların uymaları gereken hızı yüzde 10 sapma ile hesap edersek ilk kavşaktan ortalama 63 km/sa hızla gelen araç bu mesafeyi 115 saniyede, 70km/sa ile gelen araç 103 saniyede ve 77 km/sa hızla gelen araç 94 saniyede kat edecektir. Dolayısıyla belirlenen sapmaya göre en yavaş ve en hızlı aracın yeşil dalga sistemi olan kavşaklardan yeşilde geçebilmeleri için kavşaklardaki yeşil süresinin minimum 115-94=21 saniye olması ve araç yoğunluğuna göre süre artışı uygulaması gerekmektedir.
Sinyalize kavşaktan belirlenen yeşil süresi içinde geçebilecek araç sayısı teorik olarak hesaplanarak belirlenen süreler trafik ekiplerince kavşak kontrol cihazlarına programlanmaktadır.
Yeşil dalga sisteminin uygulandığı ilk kavşakta kırmızıda bekleyip yeşilde harekete geçen araç kümesi yeşil dalga hız limit aralığına uymasına rağmen ilk kavşaktaki araç kuyruğundan dolayı ikinci kavşağın yeşil süresine yetişemeyerek sistemin işleyişinin bozulmasına neden olabilecektir.
Yeşil dalga sistemini bozan diğer bir unsur da tüm araçların belirlenen hız aralığında seyahat etmemeleri sonucu kavşaklarda araç birikmesidir. Yeşil dalgaya uyan araç sürücüleri kavşakta bekleyen araçların kalkışlarını beklemek zorunda olduklarından hızlarını düşürmek veya duraksamaktadırlar.
Yeşil dalga sisteminin daha verimli kullanılabilmesi kavşakta çok az ya da hiç bekleyen araç olmamasına bağlıdır. Kavşaklardaki tüm yönlere ait araç yoğunluğu incelenerek her yöne uygun yeşil süresi verilmelidir.
Yeşil dalga, sinyalizasyon olan kavşaklardaki araç yoğunluğunun azaltılarak trafik yönetiminin iyileştirilmesi için kullanılan yardımcı bir sistemdir.
Sinyalizasyon yapılan kavşakların en temel sorunu kırmızı ışıkta bekleyen araçların oluşturduğu araç kuyruğudur. Kuyruk uzadıkça kavşakta bekleyen araç yoğunluğu artacağından sürücülerin kavşakta bekleme süreleri de artacaktır.
Yeşil dalga sisteminin iyileştirilmesi için tüm sürücülerin bilgilendirilmesi amacıyla yol üzerinde yapılacak olan ışıklı hız bilgilendirme kılavuzlarıyla sistem verimliliğinin arttırılacağı, trafik simülasyon programları aracılığıyla belirlenebilmiştir. Trafikte kılavuzlu yeşil dalga çalışmasının detaylarına buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.