Araçlar genellikle kullanıcılar tarafından otomatik ya da manuel olarak bilinir. Debriyajı varsa manuel yoksa otomatik diye basitçe ayrıştırılır. Ancak yarı otomatik ve tam otomatik vites farkı çoğu kişi tarafından yanlış yorumlanmaktadır. Peki, gerçekten yarı otomatik ve tam otomatik vites arasındaki farklar nelerdir?
Dört tip şanzıman çeşidi bulunmaktadır. Manuel, otomatik, yarı otomatik ve sürekli değişken vites olarak mekanik tasarım ve çalışma prensiplerine ayrılırlar.
Motor içerisinde yanma odasında gerçekleşen yanma sonucu pistonlar hareket eder ve bağlı oldukları krank milini döndürür. Böylece pistonlardaki doğrusal hareket krank mili üzerinden dairesel harekete dönüştürülür. Krank miline bağlı volan dişlisi şanzıman ya da diğer bir deyişle vites kutusu ünitesine tam otomatik araçlarda tork konvertörü, manuel veya yarı otomatik araçlarda kavrama üzerinden bağlıdır. Yarı otomatik araçlar tek kavramalı veya çift kavramalı olmaktadır.
Yarı otomatik araçlarda tek kavramalı olanlarda vites geçişleri daha sarsıntılı olurken çift kavramalı olanlarda daha yumuşak vites geçişleri olmaktadır.
Yarı otomatik ile tam otomatik vites arasındaki temel farklar şu şekildedir;
- Yarı otomatik araçlar, donanım olarak yokuş kalkış desteği bulunmuyorsa yokuşlarda kalkış yaparken geri kaydırma yaparlar. Tam otomatik araçlar ise tork konvertörü sayesinde geri kaydırma yapmamaktadır.
- Yarı otomatik vites ile vites manuel seçime alınarak + ve – ile vites yükseltilip düşürülebilirken geleneksel tam otomatik viteste böyle bir seçenek olmadığından değiştirilememektedir.
- Yarı otomatik araçların yakıt tüketimi tam otomatik ve manuel vitesli araçlara göre daha az olmaktadır.
- Vites geçişlerini tam otomatik vitesler yarı otomatiklere göre daha az hissettirirmektedir.
- Vites geçiş hızı yarı otomatik viteslerde eğer çift kavramalıysa tam otomatiğe göre daha hızlı gerçekleşmektedir.
- Tam otomatik vitesler yüksek torka daha dayanıklıdır.
Tam ve yarı otomatik viteslerde yer alan harfler bazı otomobil gruplarından küçük farklar olsa da temel olarak aynıdır. Genel olarak kullanılan harflerin anlamları aşağıdaki gibidir;
- P (Park): Vites parkta,
- N (Neutral): Vites boşta,
- R (Reverse): Geri vites,
- D (Drive): Otomatik ileri vites,
- M (Manuel): Manuel vites seçimi ve +, – seçenekleriyle değişim imkanı.
- A (Automatic): PSA grubunda bulunan bu harf D ile aynıdır. Otomatik ileri vites anlamına gelmektedir.
- S (Sport), O (Overdrive): S veya O harfi ile gösterilen bu seçim ile yüksek devirlerde vites değiştirerek daha sportif sürüş sağlamak mümkün olmaktadır.
- L (Low): Yüksek torkun gerektiği durumlarda sadece 1. Viteste gitmek için kullanılır.
- W (Winter): Kış şartlarında kar veya buzda kalkış yaparken tekerleklerin patinaja düşmesini önlemek için kalkışın 1. vites yerine 2. vitesle yapılmasını sağlayan bir seçenektir.
- B (Brake): Japon grubu araçlarda görülen bu harf ise yokuş aşağı inişlerde motor freni yapılması için kullanımı tavsiye edilmektedir.
Tiptronic, Steptronic, MMT, Touchshift, ZF, 7G Tronic, EAT gibi farklı firmalar tarafından farklı isimler verilen manumatic yani tork konvertörlü otomatik vitesli araçlar, mekanik olarak geleneksel tam otomatik vitesli araçlarla aynıdır. Geleneksel tam otomatik vitesten farkı ise vites seçimine imkân sunmasıdır.
DSG, S-tronic, PDK, EDC, Powershift, DCT, TCT şanzımanları yarı otomatik şanzımanlara örnek verilebilir.