Fren hidroliği, otomobillerde, motosikletlerde, bisikletlerde frenleme gücünü arttırmak için kullanılmaktadır. Araçta seyahat eden sürücü ve yolcuların can güvenliği açısından aracı kontrol edip yavaşlatabilmek veya durdurabilmek hareket ettirmekten çok daha önemlidir.
Hızla giden bir aracın fren pedalına bastığınızda aracın tepki vermemesi çok ürkütücü bir durum olacağından fren hidrolik sıvısının bakımı çok önemlidir.
Fren hidroliği sıkıştırılamaz, yani uygulanan basıncı aynen aktarır. Sürücü fren yapmak istediğinde ayağıyla fren pedalına basar. Uyguladığı bu fiziksel etki ile silindir içerisindeki piston, fren hidroliği sıvısını harekete geçirecek ve fren servosuna giden akışkanın hidrolik basıncıyla fren kaliperleri itilecektir. Kaliperlerde yer alan balataların disk yüzeyine temas etmesi sağlanarak balatalar ve disk arasındaki mekanik sürtünme ile araç yavaşlayacaktır.
Birçok araç kullanıcısı, fren diski, kaliperi ve balatarının bakımlarını yaptırırken fren hidroliği bakımını es geçmektedir. Fren hidroliği sisteminin hava alarak sıvı içerisinin toz, nem gibi oksidasyon ve sıvının yapısını bozacak etkilere maruz kalması fren sisteminin tamamı için olumsuzluk oluşturacaktır.
Fren hidroliği sıvısının değişimi, araç üreticilerine göre değişmekle birlikte ortalama olarak 2 yılda bir değiştirilmesi tavsiye edilmektedir. Örnek olarak Mercedes-Benz 2 yıl veya 30.000 km, Honda 3 yıl, Chevrolet 70.000 km, Volkswagen 3 yılda bir fren hidroliği sıvısının değişimini tavsiye etmektedir. Özellikle nemli bölgelerde kullanılan araçlarda daha erken değişim yapılmalıdır.
DOT3, DOT4, DOT5, DOT5.1 olmak üzere dört çeşit fren hidroliği sıvısı bulunmaktadır. Bu sıvılar higroskopiktir yani havadaki nemi emen sıvılardır. Kuru ve nemli durumlarına göre farklı sıcaklıklarda kaynama noktalarına sahiptirler. Hidrolik sıvısı nemlendikçe kaynama noktası düşer, böylece frenlerdeki hidrolik basıncı azalacağından fren performansı azalacaktır.
Karşılaştırmalı kaynama dereceleri Tablo 1’deki gibidir.
|
Kuru hidrolik sıvısı kaynama noktası |
Islak hidrolik sıvısı kaynama noktası |
|
| DOT3 |
205 ˚C |
140 ˚C |
| DOT4 |
230 ˚C |
155 ˚C |
| DOT5 |
260 ˚C |
180 ˚C |
| DOT5.1 |
260 ˚C |
180 ˚C |
Tablo 1. Hidrolik sıvıları kuru ve ıslak kaynama noktaları
Yanlış yapılan uygulamalar fren sisteminin istenildiği gibi çalışmamasına neden olacağından hangi hidrolik sıvısının kullanılacağına aracın el kitapçığına bakılarak karar verilmelidir.
DOT3, DOT4 ve DOT5.1 glikol eter içermektedir. Bu yüzden aracın boyasına zarar verebilir. Uygulama yapılırken dikkat edilmelidir.
DOT5 silikon bazlıdır. Aracın boyasına zarar vermez. ABS gibi kilitlenmeyi önleyici sistemlerin olmadığı araçlarda kullanılmalıdır. ABS sistemi devreye girdiğinde hidrolik sıvısını milisaniyeler içerisinde kalipere uygulayıp bırakır. Bu sistemde çalkalanmaya neden olur. Silikon bazlı sıvı çalkalanma sonucu aşırı köpüreceğinden dolayı hidrolik sıvı kanalında hava varmış gibi bir durum oluşacaktır. Bu yüzden ABS olan araçlarda kullanılmamalıdır.
Araçta daha önce kullanılan hidrolik sıvısı ne ise yine aynısıyla değişimi tavsiye edilmektedir.
Aracınızın hidrolik sıvısının kendiniz değiştirmek isterseniz sırasıyla aşağıdaki adımları uygulamanız yeterli olacaktır;
- İş güvenliği ve kişisel koruyucu güvenlik önlemleri alınarak işe başlanılmalıdır.
- Aracın kaputu açılarak hidrolik sıvısının konulduğu kabın etrafı sıvıyı geçirmeyen bir malzemeyle örtülerek kapağı açılır ve bir el pompası, şırınga veya elektrikli pompa ile vakumlanarak kap içerisindeki sıvı çıkarılabildiği kadar çıkarılır. Yeni hidrolik sıvısı buradan kaba doldurulur ve kapağı kapatılır. Sıvının aracın boyasına temas etmemesine özen gösterilmelidir.
- Araç, düzgün bir zemin üzerinde bir lift ile veya kriko kullanılarak kriko sehpalarına alınıp dört tekeri de kaldırılarak hareket etmemesi için takozlarla sabitlenmelidir.
- Tekerlekler, bijonları sökülerek çıkarılır.
- Sırasıyla sağ arka, sol arka, sağ ön ve sol ön tekerleklerin kaliperlerinde yer alan tahliye cıvatası gevşetilerek eski hidrolik sıvısının bir hortum üzerinden bir kaba doldurulması gerekmektedir. Cıvatalar gevşetildiğinde cıvata üzerinden akış gerçekleşmezse cıvata sökülüp cıvata üzerindeki deliği tıkayan tortular temizlenir ve tekrar yerine takılır. Akış yeterli düzeyde değilse cıvata gevşetildiğinde frene basılır. Cıvata tekrar sıkılır ve ayak frenden çekilir. Bu şekilde işlem tekrarlanır.
- Eski sıvının tahliye işlemi devam ederken sistemin hava almaması için hidrolik sıvısı kabında yeterli hidrolik olmasına dikkat edilmelidir. Ekleme yapılarak tahliye işlemine devam edilmelidir.
- Tüm tekerlerde yer alan hidrolik tahliye cıvatalarından tahliye yapılırken yeni hidrolik sıvısının gelişi gözlemlendiğinde ilgili teker için işleme son verilmelidir.
- Tüm tekerleklerdeki hidrolik tahliye işlemi tamamlandığında hidrolik kabı seviyesine uygun tamamlama yapılarak kabın kapağı kapatılır.
- Tekerleklerin bijonları sıkılarak araç liftten indirilir ve frene birkaç kere pompalama yapılarak tahliye cıvatalarından kaçak olup olmadığı kontrol edilip test sürüşüne çıkılır.
Motor yağı gibi hidrolik sıvısı da geri dönüşüm amacıyla uygun kaplarda depolanarak ilgili birimlere teslim edilmelidir.