Çeki demiri, aracın taşıma kapasitesinin üzerindeki yüklerin taşınması amacıyla kullanılan çengel, topuz şeklindeki parçadır. Çeki demiri, aracın arka kısmına takılarak römorkun araca mekanik olarak bağlanmasını ve çekilmesini sağlar.
Çeki demiri, kanca, halka veya başka bir biçimde olabilir. Çeki demiriyle çekme çubuğu veya çekme halatının mekanik bağlantıları yapılmaktadır. Bunun yanında gerekli durumlarda römorkun elektrik bağlantısı da yapılabilmektedir.
B sınıfı ehliyetli sürücüler yüklü ağırlığı 750 kg altındaki römorkları çekebilirken, BE sınıfı ehliyet sahipleri yüklü ağırlığı 3500 kg’a kadar olan römorkları çekebilmektedir.
Kendi başına hareket edemeyen motorlu veya motorsuz araçlar uygun römorklar üzerinde başka bir araca bağlanarak trafik güvenliğine uygun şekilde hareket ettirilebilmektedir. Çekici ve çekilen araç arasındaki bağlantı ekipmanları ilgili standartlara uygun olmalıdır.
Bazı araçlarda fabrikasyon olarak çeki düzenekleri bulunmakta veya opsiyonel olarak satın alınabilmektedir. Sonradan aracının arka şasesine çeki demiri taktırmak isteyenler için çeki demiri üreten, uygulayan veya ithal eden firmalar bulunmaktadır. İhtiyaca göre sabit ya da istenildiğinde çıkarılabilen portatif çeki demirleri takılabilmektedir.
En az dört tekerlekli yolcu taşıma amaçlı M sınıfı motorlu ve en az dört tekerlekli yük taşıma amaçlı N sınıfı motorlu araçların aksam, sistem ve ayrı teknik üniteleriyle ilgili Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 19 Nisan 2020 tarihli 31104 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelikte gereklilik ve yükümlülükler belirtilmiştir.
Satın alınacak olan çeki demirinin EC94/20 belgesine sahip olması gerekmektedir. Araç üzerinde sonradan yapılan tüm işlemlerde olduğu gibi sonradan takılan çeki demirinin de yetkili mühendis tarafından projelendirilmesi gerekmektedir. Yapılan araç tadilat projesi için çeki demirine ait E belgesi ve aracın tescil belgesi gereklidir. Araç montaj uygunluk raporları TSE tarafından yetki verilen firmalar tarafından yapılmaktadır.
Proje uygunluğu, TSE Araç Proje Müdürlükleri veya Temsilciliklerine yapılan başvurular vasıtasıyla yürütülmektedir. Projenin uygunluğunun kontrolü için TSE 360 üzerinden aracın şasi numarasıyla başvurular yapılabilmektedir. TSE tarafından yapılan proje kapsamındaki muayeneler, A.İ.T.M, Martoy, Tortoy, Motoy, TS EN ISO 17020 standartlarını kapsamaktadır.
Çeki demirinin takılması veya sökülmesi işlemleri aracın tescil belgesine işletilmelidir. 2918 numaralı Karayolları Trafik Kanunu, Madde 32 gereğince; “Araçlar üzerinde mevzuata uygun şekilde yapılan her türlü değişikliğin işleten tarafından otuz gün içinde araç tescil belgesine işletilmesi zorunludur.”
TSE tarafından yapılan inceleme sonucunda eğer proje onaylanırsa herhangi bir noterde çeki demiri-kancası ibaresi aracın tescil belgesine ekletilerek işlem tamamlanmaktadır.
Önceki uygulamalarda ayrıca TÜVTÜRK’te muayene yapılmaktaydı. Güncel olarak yapılan uygulamada artık böyle bir şart bulunmamaktadır.
Motorlu araçlar için belirli aralıklarla yapılan TÜVTÜRK muayenelerinde çeki demiri ile ilgili yapılan kontroller sonucunda bazı araçlar, ruhsata işlenmeme, standartların karşılanmaması gibi durumlarda ağır kusur verilerek muayeneden kalmaktadır. Çeki demiri ruhsata işliyse muayene esnasında araca bağlantılı olması, ruhsata işli değilse çeki demiri ve bağlantı ekipmanlarının araca bağlı olmaması gerekmektedir.
O sınıfı römork ve yarı römork araçlar O1, O2, O3 ve O4 olarak sınıflandırılmıştır. Yüklü ağırlıkları O1 sınıfı 750 kg’ı aşmayan römorkları, O2 sınıfı 0,75-3,5 ton aralığındaki römorkları, O3 sınıfı 3,5-10 ton aralığındaki römorkları ve O4 sınıfı 10 tonu aşan römorkları kategorize etmektedir.
Römorklu araçlar normal hız limitlerinin yüzde 10 altında azami hızlara uymalıdır. Ayrıca ücretli yollarda römorklu araçlar ücret tarifesi gereği daha yüksek ücretler ödemektedir.